به گزارش مشرق، دو سال قبل هفته نامه ۹ دی طی شش شماره (۲۸۷ تا ۲۹۳) در تاریخ ۱۵ مهر ۹۶ تا ۴ آذر ۹۶ گزارش های مستندی را با عنوان «گزارش یک سرقت علمی، بررسی علمی اسناد به دست آمده در موضوع دکتری حسن روحانی» که انعکاس گوشه‌ای از یافته‌های گروه بررسی اصالت رساله دکتری آقای روحانی بود، منتشر کرد. این گزارش، حاصل تلاش جمعی از دانشجویان و دانش‌آموختگان برترین دانشگاه‌های داخل و خارج از کشور و خلاصه ای از صدها ساعت کار کارشناسی با در نظر گرفتن «مسامحه‌آمیزترین» ملاک‌های سرقت علمی در فضای آکادمیک داخلی و خارجی بود.

بیشتر بخوانید:

شکایت جدید روحانی از رسایی

خالی‌بندی آقای تقلب و پاسخی که محسن هاشمی داده بود

به دنبال انتشار این گزارش مستند در ۹ دی، معاون حقوقی رییس جمهور طی نامه شماره ۳۴۹۷۹ مورخ ۲۲ اسفند ۹۶ ضمن کذب دانستن مستندات ۹ دی، با استنناد به بندهای ۸ و ۱۱ ماده ۶ قانون مطبوعات و مواد ۶۹۷ و ۶۹۸ قانون مجازات اسلامی، گزارش ۹ دی را مصداق افترا و نشر اکاذیب دانست و از دادگاه ویژه روحانیت خواستار مجازات مدیر مسئول این هفته نامه شد.

با شکایت حسن روحانی، مدیر مسئول هفته نامه ۹ دی از سال ۹۶ طی چند نوبت بازپرسی شد و در نهایت، دادگاه حمید رسایی در بهمن ماه سال ۹۷ برگزار شد. در این دادگاه که بیش از سه ساعت به طول انجامید، مدیر مسئول هفته نامه ۹ دی طی لایحه ۲۰۰ صفحه ای، با ارائه کلیه مستندات علمی و کار کارشناسی صورت گرفته توسط اساتید دانشگاه، به دفاع کامل از مطالب منتشر شده در خصوص سرقت علمی و تقلب صورت گرفته در پایان نامه دکتری حسن روحانی پرداخت. دفاعیات مستند و حقوقی حمید رسایی در جلسه دادگاه در کنار ناتوانی تیم حقوقی و کارشناسی معاونت حقوقی ریاست جمهوری برای رد این مستندات، در نهایت رأی تبرئه مدیر مسئول ۹ دی را توسط هیأت منصفه و قاضی دادگاه به دنبال داشت. گفتنی است که برخی از اعضای هیأت منصفه دادگاه ویژه روحانیت در این جلسه، از همفکران و حامیان حسن روحانی (از جمله محمود دعایی و محمد علی نظام زاده) بودند اما با توجه به مستندات محکم ۹ دی، آنها نیز به تبرئه ۹ دی رأی دادند.

با وجود اعتراض ریاست جمهوری به رأی صادره و درخواست تجدیدنظر، مستشاران شعبه اول دادگاه تجدید نظر نیز با وجود مستندات علمی و دفاعیات محکم حمید رسایی، در تاریخ ۱۲ اردیبهشت ۹۸ رای بدوی را تایید نمودند. در رای دادگاه ویژه روحانیت آمده است: «با توجه به مجموع محتویات و مندرجات پرونده و دفاعیات موجه و مدارک ابرازی و با عنایت به اینکه هیأت محترم منصفه به اتفاق آرای پس از مشاوره، متهم را مجرم تشخیص نداده اند، دادگاه نیز با توجه به مراتب فوق، اتهامی را متوجه متهم ندانسته و به استناد اصل ۳۷ قانون اساسی و ماده ۴ قانون آیین دادرسی میفری مصوب سال ۹۲ به لحاظ عدم احراز وقوع بزه های انتسابی، رأی به برائت متهم صادر و اعلام می دارد.»

نکته جالب در دادگاه این نکته بود که نمایندگان حقوقی ریاست جمهوری چندین بار خطاب به قاضی و هیأت منصفه، به این موضوع اشاره کردند که مبادا در روند بررسی موضوع و رأی صادره به تبعات این موضوع دقت نشود و رییس جمهور کشور متهم به تقلب و سرقت علمی شود! این ادبیات مورد اعتراض مدیر مسئول ۹ دی قرار گرفت و در جلسه دادگاه تأکید شد «همین درخواست حکایت از صحت ادعای ما مبنی بر سرقت علمی در مدرک دکتری آقای روحانی دارد. علاوه بر آن، ضروری است تا با توجه به اقتضای عدل الهی حکم صادر شود و مبادا برای حفظ آبروی یک فرد، حق اساتیدی که از کتب آنها سرقت شده، ضایع شود و همچنین حق جامعه علمی ای کشور و دانشجویانی که برای اخذ دکتری خود متحمل زحمات علمی می شوند، پایمال شود» که در نهایت هیأت منصفه دادگاه که برخی از اعضای آن از حامیان و مدافعان آقای روحانی بودند و رأی نهایی و قطعی دادگاه، به عدم مجرمیت ۹ دی از جرم افترا و نشر اکاذیب رأی دادند. اکنون شایسته است تا نهادهای ناظر و قانونی همچون مجلس و شورای نگهبان در این خصوص ورود کنند.

در لایحه دفاعیه ۹ دی آمده بود: بر پایه مقالات علمی- تخصصی، منظور از «سرقت علمی» استفاده از تولیدات و نوآوری‌های علمی دیگران بدون ذکر منبع و اجازه از آن‌ها، ارائه دادن ایده یا یافته دیگری، به عنوان یک مورد جدید و اولیه، بکاربردن بدون اجازه یا تقلبی افکار یا بیانِ دیگران و ارائه آنها به عنوان یافته اصلی خود و یا دزدیدن و با حیله ارائه دادنِ ایده و نوشته‌های دیگران، به نام خود، می‌باشد.

بر همین اساس و با توجه به اسناد متقن موجود (که در لایحه قبلی مفصلاً تقدیم شده است) تیم بررسی که شامل جمعی از دانشجویان و دانش‌آموختگان برترین دانشگاه‌های داخل و خارج از کشور است، دریافته که رساله دکتری آقای حسن روحانی، به طور غیرقابل انکاری حاوی شدیدترین نوع سرقت علمی می‌باشد. بر طبق این یافته‌ها، وقوع حداقل ۶۰ درصد «سرقت علمی کلمه به کلمه بدون ارجاع» به طور میانگین و در تمامی فصول این رساله دکتری محرز است.

شایان ذکر است که از چهار سال پیش، مکرراً ادعاهایی از جانب رسانه‌های غربی، با تکیه بر چکیده رساله‌ی دکتری آقای حسن روحانی در دانشگاه کلدونین گلاسگو در بریتانیا، در مورد اصالت متن رساله ایشان مطرح شده بود. ادعا کنندگان اظهار کرده بودند که آقای حسن روحانی چکیده پایان‌نامه خود را از یک مرجع دیگر کپی نموده و اخلاق پژوهش را رعایت نکرده است.

به دلیل موجود نبودن متن کامل رساله ایشان برای عموم و رسانه‌ها، عدم شفافیت آقای روحانی در پاسخ به این ادعاها و نیز عدم شفافیت مسئولین دانشگاه کلدونین گلاسگو (دانشگاهی تازه تاسیس و کم‌اعتبار در دنیا و حتی در بریتانیا)، راستی‌آزمایی ادعاها ممکن نبود. از چند ماه پیش و با فراهم شدن امکان دسترسی به متن کامل رساله از طریق موسسات دانشگاهی دارای دسترسی کامل به سامانه پایگاه اطلاعات علمی ایران (ایران داک)، که یک نسخه از پایان‌نامه‌های دانشجویان داخل و خارج را نگهداری می‌کند، این امکان فراهم شد که صحت و سقم این ادعاها بررسی شده و در صورت خطا بودن آنها، از رئیس جمهور اسلامی ایران اعاده حیثیت شود.

با این هدف تلاش گردیده است اصالت پایان‌نامه به دور از هرگونه اعمال سلیقه سیاسی و توسط گروهی از نخبه‌ترین دانشجویان و دانش آموختگان بهترین دانشگاه‌های ایران و جهان مورد بررسی دقیق قرار گیرد. برای این منظور تیمی از دانشجویان کارشناسی و تحصیلات تکمیلی داخل و خارج از کشور تشکیل شد تا متن رساله، مورد بررسی دقیق قرار گیرد. روش‌شناسی کار به این صورت تعیین شد که از بین انواع و اقسام مختلف سرقت علمی (ادبی)، ملاک عمل، مسامحه آمیزترین ضابطه‌های سرقت علمی باشد بدین صورت که کپی کردن سطور و پاراگراف‌ها از متون مختلف به صورت کلمه به کلمه، اگر هیچگونه ارجاعی در متن به منابع اصلی داده نشده باشد، سرقت علمی تلقی شود. براساس این ضابطه ها، دو نوع مهم و متداول در وقوع سرقت ادبی / علمی احصا شده است:

• سرقت موزاییکی (Mosaic plagiarism) به معنای کپی کردن سطور مختلف از متون مختلف برای تشکیل یک پارگراف.

• سرقت کامل کلمه به کلمه (Verbatim plagiarism) به معنای کپی کردن کل یک پارگراف یا چند جمله طولانی از متون دیگر بدون رعایت اصول نقل قول.

کار بررسی اصالت رساله دکتری آقای روحانی بر اساس معیارهای ذکر شده مستقیماً یا با مشاوره تیمی حداقل ۲۰ نفره از دانشجویان نخبه داخل و خارج و فارغ التحصیلان و مدرسین دوره‌های عالی علوم انسانی در دانشگاه‌های مختلف انجام شده است. بر مبنای نتایج حاصله، عدم اصالت این پایان‌نامه براساس اسنادی که بررسی آن توسط هر ناظر منصفی قابل راستی‌آزمایی بوده، اثبات شده است. منظور از اثبات، بررسی مستند شده بر اساس صدها ساعت نیروی تخصصی «انسانی» - علاوه بر بررسی نرم‌افزاری- بوده که براحتی قابل راستی‌آزمایی توسط سایر محققین علاقه‌مند به تدقیق مجدد است.

از مجموع حدود ۵۰۰/۱۰۱ کلمه در کل این پایان‌نامه دکتری (شامل متن کل رساله به همراه ارجاعات و توضیح‌های موجود در پی‌نوشت‌های فصول مختلف و بدون لحاظ فهرست مطالب و فهرست منابع)، محتوای زیر فاقد اصالت بوده و بدون ارجاع از منابع زیر سرقت شده است:

۱. از آیت‌الله دکتر علی‌اکبر کلانتری (عضو محترم مجلس خبرگان رهبری و هیئت علمی دانشگاه شیراز): تقریباً ۱۶۷۰۰ کلمه (۱۵۲۰۰ واژه در متن فصل ۴ + ۱۳۰۰ واژه در ارجاعات + ۲۰۰ واژه در نتیجه نهایی)

۲. از مرحوم دکتر احمد حسن (پاکستانی): تقریباً ۱۱۰۰۰ کلمه (۱۰۳۰۰ واژه در فصول ۱، ۲، ۳ و نتیجه‌ی نهایی + ۷۲۵ واژه در ارجاعات)

۳. از دکتر هاشم کمالی (افغانستانی): تقریباً ۹۴۰۰ کلمه (۸۷۵۰ واژه در فصول مختلف + ۶۵۰ واژه در ارجاعات)

۴. از دکتر سید عباس صالحی (وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی): تقریباً ۵۴۰۰ کلمه (۵۰۰۰ واژه از متن فصل ۵ + ۴۳۰ واژه در ارجاعات)

۵. از دکتر جمعه مقدادی (تانزانیایی): تقریباً ۳۰۰۰ کلمه (۲۸۰۰ از متن فصل ۵ + ۱۰۰ واژه در ارجاعات + ۱۲۵ واژه در مقدمه، فصل ۳ و نتیجه‌ی نهایی)

۶. از دکتر وائل حلّاق (فلسطینی): تقریباً ۲۲۵۰ کلمه (۲۱۰۰ واژه از متن فصل ۱ + ۱۵۰ واژه ارجاعات)

۷. از دکتر شبلی ملّاط (لبنانی): تقریباً ۲۰۷۵ کلمه (۲۰۰۰ واژه از متن فصل ۶ + ۷۵ واژه ارجاعات. شایان ذکر است در فصل ۶ یعنی فصل پایانی، از بهمن بختیاری نیز تقریباً ۱۱۰۰ واژه سرقت بدون ارجاع شده است)

۸. از استاد شهید مرتضی مطهری: تقریباً ۱۶۰۰ کلمه (۱۴۰۰ واژه در فصل ۲ + ۱۲۵ واژه در فصل ۴ + ۱۱۰ واژه در نتیجه نهایی)

۹. سایرین تاکنون حدود ۱۲۰۰۰-۱۱۰۰۰ کلمه.

شایان ذکر است که آیت الله کلانتری (عضو محترم مجلس خبرگان رهبری) در تاریخ ۲۱ اردیبهشت ۱۳۹۶ طی نامه‌ای به رئیس محترم کمیسیون آموزش مجلس، از آقای دکتر زاهدی درخواست پیگیری عاجل و احقاق حق خود را نمودند و نوشتند: «احتراماً برابر گزارش‌های متعدد، تحقیقات گسترده‌ی جمعی از دانشجویان ایرانی مقیم آمریکا ثابت می‌کند بخش‌های قابل توجهی از تز دکتری منسوب به رئیس جمهور محترم جناب آقای روحانی … کپی شده از کتاب‌های دیگران از جمله کتاب حکم ثانوی در تشریع اسلامی تالیف این جانب است. برطبق این گزارش‌ها، حدود هشتاد درصد فصل چهارم این تز، از کتاب این جانب کپی شده آن هم بدون ذکر ماخذ. چنانچه مستحضرید این عمل، در تنافی آشکار با موازین اخلاقی، شرعی، حقوقی و علمی است. از آن کمیسیون محترم تقاضا می‌شود با پیگیری عاجل این موضوع و بررسی دقیق آن، موجبات احقاق حق این جانب را فراهم آورده و بدین وسیله از تکرار این گونه رفتارهای نامتعارف جلوگیری نماید.»

ایشان همچنین در مصاحبه ای با خبرگزاری تسنیم در تاریخ ۲۲ اردیبهشت ۱۳۹۶ از تایید مستندات سرقت علمی توسط اساتید زبان انگلیسی خبر دادند و گفتند: «من در تحقیقات اولیه و همچنین هنگامی که با برخی اساتید زبان همچون آقای جلال رحیمیان متن انگلیسی را بررسی کردیم، متوجه شدم درصد بالایی از فصل ۴ رساله علمی آقای روحانی تحت عنوان «حکم ثانوی» کپی شده از کتاب این حقیر به نام «حکم ثانوی در تشریع اسلامی» است و اگر این رساله متعلق به آقای روحانی باشد این سرقت علمی صحت دارد.»

دکتر زاهدی نیز طی مصاحبه‌ای با خبرگزاری فارس به تاریخ ۲۶ اردیبهشت ۱۳۹۶، دریافت و بررسی مستندات را تایید کرده و گفتند: «مستندات قوی به دست ما رسید، بنده وقت کافی روی این مستندات گذاشتم و آنها را مطالعه کردم به باور بنده به عنوان یک شخص دانشگاهی و نه به عنوان رئیس کمیسیون آموزش عالی مجلس شورای اسلامی، مدارک و مستنداتی که امروز دریافت کردم و دیدم، حاکی از این است که بخش زیادی از فصل چهارم رساله دکترای حسن روحانی از همان کتاب آیتالله کلانتری برداشته شده است. … امیدوارم این برداشتی که امروز از مستندات داشتم برداشت درستی نباشد، چراکه اگر درست باشد فکر میکنم تداوم مسئولیت ریاستجمهوری برای حسن روحانی به مصلحت کشورمان نباشد.»

آقای دکتر امین، که در رسانه ها از وی به عنوان یکی از اساتید راهنمای آقای روحانی در مقطع دکترا نام برده می‌شود، نیز در مصاحبه ای با روزنامه قانون در تاریخ ۱ خرداد ۱۳۹۶ در پاسخ به سوالی مبنی بر کپی‌برداری بخشی از رساله دکتری آقای روحانی از منابع دیگر تلویحاً به وقوع سرقت علمی (البته از نوع غیرعمد) اذعان کرده و گفته است: «در هر رساله ای دانشجویان از منابع دیگر استفاده کرده و منبع آن را نیز ذکر می کنند اما نباید فراموش کرد که این ادعای کپی ممکن است تا حدی به واقعیت نزدیک باشد. البته نه اینکه بگویم رساله آقای روحانی از کتابی کپی شده، بلکه گاهی چنین اتفاقاتی به صورت غیرعمد رخ می دهد.»

در حالی که در محیط آکادمیک کشورهای غربی حتی یک صفحه سرقت علمی (عمداً یا سهواً) در کل متن یک رساله چند صد صفحه‌ای می تواند منجر به رد آن و پس گرفتن مدرک تحصیلی گردد، وقوع سرقت علمی قریب به ۶۰ درصدی در کل فصول این رساله جای هیچگونه شک و شبهه ای را باقی نمی گذارد که مدرک حاصل، قطعاً فاقد هرگونه ارزش دانشگاهی است.

گفتنی است بر اساس مکاتبات موجود بین تیم بررسی و دانشگاه کلدونین گلاسگو، مدارک سرقت علمی آقای روحانی در چند مرحله و طی بازه زمانی ۲۲ اردیبهشت ۱۳۹۶ تا ۲ تیر ۱۳۹۶ به دانشگاه کلدونین گلاسگو واصل شده و دانشگاه طی چند فقره ایمیل، دریافت «مدارک گسترده مدعی سرقت علمی» را تایید کرده است. در حقیقت، این دانشگاه ضمن عقب‌نشینی از ادعاهای قبلی خود در سال ۲۰۱۳ مبنی بر عدم وقوع سرقت علمی در چکیده رساله دکتری آقای حسن روحانی، خبر از بررسی مدارک و مستندات جدید سرقت علمی داده و تاکنون و با گذشت قریب به سه ماه از دریافت این مستندات نتوانسته حتی گوشه ای از این مدارک گسترده و متقن را زیر سوال ببرد.

از آنجا که درج گزارش مستند یادشده با هدف اطلاع رسانی و مطالبه از وزارت علوم و مجلس شورای اسلامی برای ورود هرچه سریعتر به این موضوع و تعیین تکلیف سرنوشت یک اتهام اساسی به شخص آقای حسن روحانی بوده است، امید داریم قاضی محترم، با توجه به اقتضای عدل الهی در این خصوص حکم صادر کند و مبادا برای حفظ آبروی یک فرد، حق جامعه علمی ای که برای این موضوع زحمت کشیده پایمال شود.

بنابر این با توجه به مستندات و دلایل متقن، درخواست صدور رای تبرئه نسبت به اتهامات وارده را دارم.

منبع: نه دی